Een moment in je buik, levenslang in je hart

Nooit voelden jouw voetjes waarvoor gras is bedoeld
De warmte van de zon heb jij nog nooit gevoeld
Je haartjes hebben nooit gewapperd in de wind
En ik heb geen idee welke liedjes jij leuk vindt
Je handjes hebben nooit kunnen spelen
Je beentjes hebben nooit op de wereld gestaan
Toch hoor jij … er altijd bij

Nooit voelde ik jou liefde, zo sterk als dit moment
Een voortdurend warme gloed, waar jij de bron van bent
Ik draag je in mijn hart, mijn kindje voor altijd
En op die manier raak ik jou nooit kwijt
Liefde geven is jou nu los te laten
Terug te geven aan vanwaar jij ook komt
Toch hoor jij ... er altijd bij

(Toch hoor jij er altijd bij - Paul de Leeuw)

Iedereen gaat op een eigen manier om met het verwerken van verlies. 

‘Het 5-stappenplan om je kinderen te vertellen over je miskraam’
Dit stappenplan is een heel praktisch hulpmiddel, om je te helpen je kind(eren) te vertellen over je
miskraam of miskramen. Of over je buitenbaarmoederlijke zwangerschap. Of embryo’s in een
vruchtbaarheidstraject.
Dat je het aan je kinderen vertelt, zal op een diepere laag rust brengen voor jou en voor hen.
Als je deze 5 stappen doorloopt, ben je goed voorbereid.
1. Waarom wil je dat je kinderen het weten?
- Het hoort bij mijn en bij hun geschiedenis.
- Het kan bij het leven horen. Dat mogen ze gerust weten.
- Zodat ze weten dat er meer kinderen zijn in ons gezin.
- Zodat ze weten waarom ik soms verdrietig ben.
- Anders, namelijk …
2. Hoe wil je het benoemen?
- Wat ga je vertellen? Feitelijk, bijvoorbeeld: de zwangerschap ging mis. Of meer spiritueel: er
is nog een kindje dat bij ons hoort.
- Ga je vertellen hoe veel miskramen je hebt gehad en hoe je levende kinderen in de kinderrij
passen?
- Heb je je onzichtbare kind(eren) misschien een naam gegeven? Ga je die delen?
3. Hoe verwacht je dat je kinderen zullen reageren? Hun leeftijd maakt hierbij wel uit…
- Vragen stellen.
- Verder willen spelen.
- Knuffelen.
- Huilen.
- Anders, namelijk …
4. Praktisch
- Wanneer ga je het vertellen? Dag en tijdstip?
- Wie moeten daarbij zijn? Je partner? Alle kinderen tegelijk of één voor één?
- Waar ga je het vertellen? Aan de keukentafel, op de bank, bij het bed, op schoot, bij een
wandeling, aan de telefoon, …
- Als je partner erbij is, wie van jullie vertelt dan wat?
- Wat is je eerste zin? Het kan helpen om die vooraf te bedenken. Hoeft niet hè, kan.
5. Waar vind je het zelf lastig worden?
- Wat wil je delen over je eigen gevoelens, toen en nu?
- Wat verwacht je dat je lastig vindt om te vertellen?
- Waar zit voor jou de emotionele lading?
- Wat zou jou daarin helpen? Hoe organiseer je dat voor jezelf?

10 suggesties voor posts rond miskramen:

1. Geef aandacht aan Wereldlichtjesdag. Dit wordt wereldwijd georganiseerd op de 2^e zondag van december om overleden kinderen te herdenken. Ook kinderen die in de baarmoeder zijn overleden, ook als de zwangerschap heel pril was. Misschien wordt er bij jullie in de buurt ook een bijeenkomst voor Wereldlichtjesdag georganiseerd? Deel dan de uitnodiging ervan op jullie pagina.
2. Laat zien welke prentenboeken er zijn rond miskramen. Prentenboeken die ouders met hun kinderen kunnen lezen. Neem bijvoorbeeld deze link op in je post.
3. Vertel het als je naar een bij- of nascholing bent geweest rond dit thema. Toen ik eerder dit jaar sprak op het congres “Verlies in de verloskunde”, zag ik daarna verschillende posts van deelnemers. Heel goed, want het toont ook dat ze hierin willen blijven leren.
4. In de aanloop naar moederdag en vaderdag zie je vaak mooie teksten die ook aandacht hebben voor ouders die hun kindje niet kunnen vasthouden.
5. Vertel het als je mijn nascholing ‘Vrouwen met een miskraam goed begeleiden’ gaat volgen of hebt gevolgd. Zo weten jullie klanten dat je aandacht hebt voor dit aspect van jullie vak, omdat je wil dat ouders met miskramen nóg beter begeleid worden. En heb je daarna bijvoorbeeld de tekst rond miskramen op je website aangepast? Meld het!
6. Oktober wordt wereldwijd gezien als de maand van verlies in de zwangerschap. Een prima reden om er een post aan te wijden.
7. Is er een herdenkingsmonument voor ongeboren kinderen bij jullie in de buurt? Bijvoorbeeld een vlindermonumentje op een algemene begraafplaats? Vertel erover, laat een foto zien.
8. Deel een post van Miskraambegeleiding Nederland. Bijvoorbeeld deze post van eerder dit jaar met het artikel in Vrij Nederland over de impact van miskramen.
9. Deel handige stappenplannen met je cliënten. Vertel over het stappenplan dat ouders kunnen gebruiken om hun andere kinderen te vertellen over de miskraam. Of vertel over deze checklist voor ouders die merken dat ze het lastig vinden om samen nog te praten over hun miskraam. Daarmee help je ook de ouders voor wie het wat langer geleden is.
10. Vertel naar wie je doorverwijst als ouders meer hulp nodig hebben om met hun prille verlies om te gaan. Door de namen en websites van die coaches te noemen, geef je waardevolle informatie. Daarmee help je ook ouders, voor wie de drempel om je te bellen en het te vragen misschien te hoog is. (Suggesties nodig? Hier vind je de coaches die mijn gespecialiseerde opleiding hebben gedaan.)

https://www.in-de-wolken.nl/webshop/overzicht/6/kinderen-4-12-jaar

Tips voor het omgaan met rouwende kinderen

1. Vertel kinderen en jongeren zoveel mogelijk over de feiten en omstandigheden van het overlijden. Ook als die omstandigheden dramatisch zijn. Ga ervan uit dat de fantasie van kinderen veel erger is dan de werkelijkheid.
2. Pas de wijze waarop je kinderen informeert aan aan de leeftijd en het begrippenkader van kinderen.
3. Betrek kinderen en jongeren zoveel mogelijk bij alles wat geregeld moet worden. Hun inbreng en wensen zijn belangrijk. Mogelijk kunnen ze ook taken op zich nemen waardoor ze zich nog meer betrokken voelen.
4. Ga met kinderen en jongeren afscheid nemen van de overledene. Ook als ze er tegenop zien. Vraag waar ze tegenop zien. Dwing nooit maar stimuleer wel.
5. Neem kinderen die beseffen waar het om gaat mee bij een condoleancebezoek aan de nabestaanden. Het is een verrijkende ontmoeting waar kinderen veel leren van verdriet, troosten en getroost worden.
6. Zelfs kleine kinderen kunnen al mee naar de uitvaartdienst van een gezinslid. Zeker wanneer de dienst aangepast wordt aan de aanwezigheid van kinderen. Bij de uitvaart van opa of oma of anderen die het kind zeer nabij waren is het aan te raden kinderen zeker vanaf een jaar of zes mee te nemen.
7. Overleg vooraf met de voorganger of pastor dat de viering aangepast wordt op de aanwezigheid van kinderen. Wanneer het om de ouder gaat of een broer of zus dient het woord ook af en toe rechtstreeks tot de kinderen gericht te worden. Mogelijk kunnen kinderen een taak krijgen in de dienst.
8. Wanneer je als volwassene zelf erg betrokken bent bij degene waarvan afscheid genomen wordt (je partner, kind, vader of moeder) zorg er dan voor dat er iemand in de afscheidsdienst aanwezig is die eventueel voor de kinderen kan zorgen als die het niet meer volhouden zodat je zelf zowel lijfelijk als geestelijk aanwezig kunt blijven.
9. Zorg dat de naam van de overledene nog regelmatig genoemd wordt in huis. Stop dierbare spullen die aan hem of haar herinneren niet weg. 'Dood ben je pas als je bent vergeten' zei Bram Vermeulen al.
10. Geef aandacht aan het rouwende kind op het moment dat hij het nodig heeft. Breek een telefoongesprek af, zet de stofzuiger uit, stel de reparatie even uit en ook die computer kan wachten.
11. Vraag niet aan het kind om zijn gevoelens uit te stellen, te doen of ze er niet zijn of te veranderen.
12. Let op signalen van kinderen. Ga ervan uit dat kinderen bezig zijn met het verlies al laten ze dat niet altijd merken. Ga in op signalen of begin er zelf over. Vraag regelmatig hoe het gaat ook al lijkt er geen aanleiding voor te zijn.
13. Wat je zegt is in het algemeen minder belangrijk dan hoe je het zegt en wat je doet. Dikwijls is 100% aanwezigheid op het moment dat dat nodig is al voldoende.
14. Besteed op bepaalde momenten expliciet aandacht aan het overlijden. Bijvoorbeeld op de verjaardag van degene die overleden is, de sterfdag, vader-/moederdag, Allerzielen. Bedenk een ritueel om samen op die dag de overledene te gedenken.
15. Zorg dat kinderen altijd bij je terecht kunnen, wat hun gedrag ook moge zijn. Soms zijn de reacties veel heftiger dan je zou verwachten. Veroordeel het gedrag niet maar bied kinderen de veiligheid om hun verdriet ook op andere manier te uiten.
16. Schrik niet van bizarre spelletjes die kinderen kunnen spelen met de dood als thema. Het is hun manier om grip proberen te krijgen op het verlies.
17. Verbied kinderen niet met anderen te praten over wat ze meemaken. Ook al gaat het over gezinszaken, het is belangrijk dat een kind zich ook buiten het gezin kan uiten.

https://www.in-de-wolken.nl/webshop/overzicht/6/kinderen-4-12-jaar

----------------------

Rouw bij kinderen, hoe ga je hiermee om? Tips en achtergrondinformatie voor ouders en begeleiders.

Kinderen rouwen ook, hoe klein ze ook zijn. Rouw van kinderen lijkt veel op rouw van volwassenen. Op een paar punten wijkt het echter af. Tot een jaar of twaalf is hun denkproces is nog niet volledig ontwikkeld en snappen ze bepaalde dingen nog niet. Ook denken ze soms mede schuldig te zijn aan het overlijden omdat ze iets stouts gezegd, gedaan of gedacht hebben (magisch denken). Het is belangrijk dit in de gaten te houden.

Hun gevoelens hebben ze minder onder controle dan volwassenen en ze houden ook minder rekening met conventies. Dus soms reageren kinderen erg explosief. Anderzijds zijn er ook kinderen die helemaal in hun schulp kruipen en nauwelijks iets laten zien van wat hen bezighoudt. Ze houden daarbij vaak rekening met hun rouwende ouders, willen onbewust hun eigen verdriet daar niet aan toevoegen. Ze zijn ook afhankelijk van de grote mensen om hen heen. Als die hen niet goed voorbereiden, informeren en betrekken dan kunnen kleine kinderen zelf ook niks. Rouw bij kinderen is vaak zichtbaar via het gedrag. ‘Lastig’ gedrag is soms een uiting van verdriet, niet wetende hoe ze die chaos aan gevoelens op een andere manier moeten uiten.

Kinderen verliezen meer dan degene die dood is. Ze verliezen vaak ook hun ouder(s), althans de ouder(s) zoals zij die kenden en hun vertrouwd waren. De sfeer in het gezin verandert, allerlei vertrouwdheden vallen weg. Soms is er een tijdlang weinig aandacht voor hen. Het is dan belangrijk dat er vertrouwde anderen zijn die de ouders kunnen ondersteunen bij de opvang, zoals de leerkracht op school, een tante of oom of vrienden.